საკუთრება სახელმწიფოებრიობის განუყოფელი ნაწილია. წარმოუდგენელია თანამედროვე დემოკრატიული სახელმწიფოს არსებობა საკუთრების უფლების გარეშე და პირიქით, შეუძლებელია საკუთრების უფლების არსებობა სახელმწიფოებრივი მექანიზმის გარეშე. აუცილებელია საკუთრების უფლებას ზურგს უმაგრებდეს სახელმწიფო და მის მიერ მიღებული შესაბამისი სამართლებრივი ნორმები.
ადამიანი, როგორც წესი, უარყოფითად რეაგირებს საკუთრების ხელყოფისადმი, განურჩევლად იმისა თუ ვინ ხელყოფს მას, სახელმწიფო თუ, მოქალაქე. საკუთრების უფლების არ არსებობამ შეარყია ბევრი ძლევამოსილი სახელმწიფო და საბოლოოდ ის დაშლის პირამდე მიიყვანა. მათ შორის საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკა.
საქართველოს კონსტიტუცია, ისევე როგორც ბევრი სხვა დემოკრატიული ქვეყნის კონსტიტუციები, აღიარებს საკუთრების უფლებას და მის ხელშეუვალობას. აღნიშნულ უფლებას მკაფიოდ განამტკიცებს საქართველოს კონსტიტუციის 21-ე მუხლი: „საკუთრება და მემკვიდრეობის უფლება აღიარებული და ხელშეუვალია. დაუშვებელია საკუთრების, მისი შეძენის, გასხვისების ან მემკვიდრეობით მიღების საყოველთაო უფლების გაუქმება". აღნიშნულით, ქვეყნის უზენაესი კანონი საკუთრების უფლების აბსოლიტურობას ერთხმად აღიარებს.
საკუთრების უფლებას საკმაოდ დიდი წარსული აქვს. ის ერთგვარად აღიარებული იყო ბაბილონში, აღნიშნულს ადასტურებს ხამურაბის კანონები. ძველი ელინური კანონები, რომელიც ქ, გორტინშია აღმოჩენილი. ნორმათა ეს კრებული, მართალია პრიმიტიულობით გამოირჩევა, მაგრამ მაინც გვაწვდის საკმაო ცნობებს ქონების, მისი მემკვიდრეობით გადაცემის და სამკვიდროს მემკვიდრეთა შორის გაყოფის შესახებ.
საკუთრების ცნების, მისი, როგორც უფლების და ამ უფლების დაცვის შესახებ მნიშვნელოვან ცნობებს გვაწვდის მსოფლიო სამოქალაქო სამართლის ძირითადი პრინციპების პირველსაწყისი, ძველი რომის სამართლის ნორმები.
საკუთრების უფლებას აღიარებდა 12 დაფის კანონიც, რომელიც ძვ.წ 450 წელს არის შექმნილი ათკაციანი კომისიის თოსნობით, რომელსაც მეთაურობდა აპიუს კლავდიუსი. რომაელი იურისტი ულპიანუსი ამ ძეგლის შესახებ ამბობდა: ეს არის, როგორც „კერძო, ისე საჯარო სამართლის წყარო". კერძო სამართლში საკუთრების უფლებაც მოიაზრებოდა.
საკუთრების უფლება რომაელებს საკმაოდ ორიგინალურად ჰქონდათ სისტემატიზირებული: სხვადასხვა ეროვნებისა და განსხვავებული სტატუსის მქონე ხალხს სხვადასხვა სახის საკუთრების უფლება გააჩნდა ნივთზე. მარტო საკუთრების ცნება რომაულ სამართალში ექვსი სხვადასხვა ტერმინით აღინიშნებოდა. ეს იმის მანიშნებელია, რომ რომაულ სამართალში საკუთრების აღმნიშვნელი სპეციალური ტერმინი არ არსებობდა. ვინმეს ხელისუფლებაში მყოფი ნივთი ბატონობის (dominiumi-ს) ცნებით აღინიშნებოდა.
ცივილური სამართლის (უძველესი რომაული კერძო სამართალი, რომლის სახელის წარმომავლობაც ძველ რომაელ ტომებს კვირიტებს უკავშირდება. მოგვიანებით სიტყვა „კვირიტი" კერძო სამოქალაქო სამართლებრივ ურთიერთობებშიც დამკვიდრდა.) მიხედვით კერძო საკუთრების უძველეს სახეს „dominium ex iure quiritum"-ეწოდებოდა.
საკუთრების უფლების მატარებელს შეუზღუდავი უფლება ჰქონდა კონკრეტულ ნივთზე და მისი კერძო საკუთრება უცხო პირების ჩარევას გამორიცხავდა. რომის სამართალმა ის აბსოლიტურ, შეუზღუდავ უფლებად მიიჩნია, რომელიც ნივთზე საკუთრების სრულ ძალაუფლებაში ვლინდებოდა.
კერძო საკუთრების უფლება, პირველად რომის სამართალმა დაამუშავა. აღსანიშნავია ის, რომ ინდივიდუალურ საკუთრებას წინ უძღოდა საერთო, (საზოგადო) საკუთრება. თემის, გვარის, ოჯახის საკუთრება.
რომში მიწის კერძო საკუთრების უფლება უძველესი დროიდან იზღუდებოდა. აღნიშნული კი განპირობებული იყო ობიექტური მიზეზებით, ვინაიდან სახელმწიფოს არ სურდა ცალკეული პირების ხელში აღმოჩენილიყო მიწის ძალზე დიდი ნაწილი. დღევანდელი პერიოდის მსგავსად, უძველეს პერიოდშიც საკუთრების უფლების მტკიცება მესაკუთრეს არ ევალებოდა. ამაში ინიციატივა მოსარჩელე მხარეს უნდა გამოეჩინა, რომელიც თვლიდა, რომ მისი უფლება დაირღვა და მოითხოვდა პირვანდელი მდგომარეობის აღდგენას (რესტიტუციას).
საკუთრების უფლება, მიუხედავად იმისა, რომ აბსოლიტური იყო ძველადაც და ახლაც ის შეზღუდვის გარკვეულ წესებს ემორჩილებოდა: მაგალითდ, მესაკუთრეს არ ევალება ითმინოს მეზობლის შენობის ნაწილი, თუ მისი ნაკვეთის საზღვარს მეზობლის შენობის ნაწილი გადმოყურებს და ტერიტორიას უზღუდავს ან უმახინჯებს, თუმცა არსებით ემისიებთან უნდა გვქონდეს საქმე ამ შემთხვევაში, თუ ეს ზემოქმედება ხელშემშლელი არ არის ჩვენი და გერმანული სამოქალაქო სამართლის კოდექსითაც, მესაკუთრე ვერ მოითხოვს ზემოქმედების აღკვეთას. რომში ასევე იყო სხვის ეზოში შეშვების წასი ნაყოფის ასაკრეფად. თუმცა დღევანდელი კოდექსი ამ იდეას არ მიყვება და თვლის, რომ მეზობელს არ აქვს უფლება სხვის ეზოში შევიდეს და აკრიფოს საკუთარი ხიდან ჩამოყრილი ნაყოფი, მაგრამ თუ ნაყოფის ჩამოყრა მეზობელმა ხელოვნურად გამოიწვია დაარხია ან ტოტები ააჭრა, მაშინ მესაკუთრეს უფლება აქვს ეს ნაყოფი აკრიფოს, ან კიდევ მოითხოვოს მისი აკრეფის ნებართვა. მას შეუძლია ამისათვის მიმართოს „მსუნაგ" მეზობელს, ასევე უფლება აქვს სასამართლოში გაარკვიოს მასთან ურთიერთობა.
რომმა იცოდა საკუთრების უფლების შინაარსიც, თუ რაში მდგომარეობდა მისი აზრი. ამ უფლების შემადგენელი ელამენტები იყო: uti, frui, habere და possidere.
ქართული სამოქალაქო კოდექსის ღირსებად უნდა ჩაითვალოს ის, რომ იგი უარს ამბობს საკუთრების სახეებად დაყოფაზე. მაგ: ძველ რომში საკუთრების რამოდენიმე სახე არსებობდა და ყოველივე მათგანი საკუთარი ნიშან-თვისებით ხასიათდებოდა. საკუთრების ერთ-ერთი სახე იყო (ის მხოლოდ ძირძველ რომაელებს გააჩნდათ) dominium Quiritum, (დომინური საკუთრება). კვირიტული საკუთრება არ გააჩნდათ არა რომაელებს (პერეგრინებს). კვირიტული საკუთრების ობიექტი იყო ყოველი მოძრავი ნივთი, რომელზეც მანციპაციის აქტით ხდებოდა საკუთრების მიღება. რომმა იცოდა ასევე პერეგრინების იგივე უცხოელების საკუთრება. უცხოელები, „ხალხის სამართლის" სუბიექტები იყვნენ და საკუთრებაზე გარკვეული სახის უფლებები გააჩნდათ. მათ მხოლოდ მოძრავ ნივთებზე გააჩნდათ საკუთრების უფლება. იყო ასევე პროვინციული საკუთრებაც, ეს იყო რომაელთა მიერ დაპყრობილი მიწები, რომლებიც რომის საკუთრებად იყო მიჩნეული. მარა ამ მიწებს იქ მცხოვრებლები ფლობელობის უფლებით ფლობდნენ. არსებობდა ასევე პრეტორული იგივე ბონიტარული საკუთრება, მას რომაელი პრეტორის ედიქტი იცავდა.
რომის სამოქალაქო სამართალმა დღევანდელისაგან განსხვავებით საკუთრების სახელშეკრულებო შეძენის სამი სახე იცოდა: „მანციპაცია, ინიურე სეცესიო და ტრადიციო". იუსტინიანეს სამართლში მხოლოდ ეს უკანასკნელი შენარჩუნდა. ნივთის გადაცემისათვის აუცილებებლი იყო მხარეთა შეთანხმება-კონსესუსი. მანციპაცია რომაელი იურისტის გაიუსის აზრით კვირიტული საკუთრების შეძენის უძველესი წესი იყო, რომელიც ხუთი მოწმისა და მესასწორის თანდასწრებით ხდებოდა. პირს გარკვეული საფასურის გადახდის შემდეგ ნივთი რეალურად გადაეცემოდა. სიმბოლურად ნივთის ფასის სანაცვლოდ გამსხვისებელს ლითონის ზოდი გადაეცემოდა,რომელსაც მესასწორე წონიდა. ულპიანუსის აზრით, მანციპაცია არამანციპარებად ნივთზე არ შეიძლებოდა. მონა მანციპირებად ნივთად ითვლებოდა.
ინ იურე სეცესიოში მოჩვენებითი სასამართლო პროცესი იგულისხმებოდა, ამ პროცესზე მხოლოდ ის პირები დაიშვებოდა ვისაც სასამართლო პროცესზე დასწრების უფლება ჰქონდა.
ნივთის გადაცემით საკუთრების შეძენის ხერხი იყო ტრადიციო. ამ შემთხვევაში მესაკუთრისთვის ნივთის უშუალო-რეალური გადაცემა უნდა მომხდარიყო. ეს ხერხი მოგვიანებით თანამედროვე სამოქალაქო სამართალშიც დამკვიდრდა. ნივთის შეძენისას მესაკუთრეს არ ჰქონდა იმაზე მეტი უფლებები, რაც ძველ მესაკუთრეს. ნივთი, თუ სერვიტუტით იყო დატვირთული თავისთავად ის ახალ მყიდველზეც გადადიოდა (ეს ახლაც ასეა).
ძველმა რომაულმა სამართალმა საკუთრების უფლების შეწყვეტის დაახლოებით ის ხერხები იცოდა, რაც დღეს იცის თანამედროვე ევროპული ქვეყნების კერძო სამართალმა. რომაელი იურისტების აზრით საკუთრების უფლება შეიძლება შეწყვეტილიყო: თუ ნივთი განადგურდებოდა ფიზიკურად; თუ მესაკუთრე უარს განაცხადებდა საკუთრებაზე(მაგ: ნივთის გადაგდებით); თუ მესაკუთრეს ჩამოერთმეოდა საკუთრების უფლება მისი სურვილის საწინააღმდეგოდ; თუ ნივთი ბრუნვიდან იქნებოდა ამოღებული. რომში ასევე არსებობდა თანასაკუთრების ინსტიტუტი.
მძიმე პოლიტიკური ცხოვრების მიუხედავად საკუთრების ცნება საქართველოშიც არსებობდა და ის მხოლოდ მე-20 საუკუნის ბოლოს არ წარმოშობილა. (დამოუკიდებელი საქართველოს პირველი სამოქალაქო კოდექსი 1997 წელს მივიღეთ.) ივ. ჯავახიშვილის აზრით საკუთრების აღმნიშვნელი ტერმინი ძველ საქართველოში იყო „საზეპურო" . თუმცა, ის საკუთრების ზოგადი ცნების გამომხატველად არ გვევლინება. ეს ტერმინი უფრო წარჩინებულ პირთა საკუთრების აღსანიშნავად გამოიყენებოდა.
ტერმინი საკუთრება გვხვდება მე-5 საუკუნიდან (შიშანიკის წამებაში). საკუთრების უფლების შესახებ კი პირველი ცნობა მოცემულია ბასილი ზარზმელის ნაწარმოებში „ცხოვრება სერაპიონ ზარზმელისა", რომელშიც აღნიშნულია, რომ უშვილო გიორგი ჩორჩანელმა, თავისი ქონება მემკვიდრეობით დაუტოვა დასა და მის შვილებს- „საკუთრებით განუთვისა". საკუთრების გამომხატველი ყოფილა ასევე ტერმინი „უფლება" , რომელიც ძველ აღთქმაშიც გვხვდება. უფლებას „საკუთრების" თვალსაზრისით ხსნის სულხან-საბა ორბელიანიც. მისი აზრით უფლებაში მოიაზრება, როგორც სარგებლობა, ასევე მფლობელობა (მტკიცედ პყრობაი).
ქართულ სამართალში საკუთრება განსაზღვრულია, როგორც სრული და აბსოლიტური ბატონობა სხვადასხვა სახის სიკეთეზე. საკუთრების უფლების ობიექტს წარმოადგენს მოძრავი ქონებაც, რომელზეც უფლების შეძენის სხვა ხერხები ვრცელდება, ვიდრე უძრავზე.
სამოქალაქო სამართლის თეორია საკუთრების თავდაპირველ და ნაწარმოებ გზებს იცნობს. საკუთრების უფლების წარმოშობის თვდაპირველი გზა არის, როდესაც ნივთს ან ქონებას არ ჰყოლია მესაკუთრე და საკუთრება წარმოიშვა პირველად. საკუთრების უფლების წარმოშობის პირველადი გზა არის უპატრონო ნივთის დასკუთრება, გარეული ცხოველების, ფრინველების მისაკუთრება.
საკუთრების უფლების წარმოშობის ნაწარმოები გზა არის, როდესაც ნივთს ან ქონებას ან საკუთრების უფლების ობიექტს ჰყავდა მესაკუთრე და სხვადასხვა მიზეზით გამოვიდა ეს ქონება ან სიკეთე მისი საკუთრებიდან და გადავიდა ახალი მესაკუთრის ხელში, მაგ: ბოძება, ყიდვა-გაყიდვა, ჩუქება, გირავნობა, მემკვიდრეობა და სასამართლოს გადაწყვეტილება.
ს.კ-ის 170-ე მუხლის მიხედვით მესაკუთრეს შეუძლია კანონისმიერი ან სხვაგვარი სახელშეკრულებო შებოჭვის ფარგლებში თავისუფლად ფლობდეს და სარგებლობდეს ქონებით, არ დაუშვას სხვა პირთა მიერ ამ ქონებით სარგებლობა, განკარგოს იგი, თუკი ამით არ ილახება სხვა პირთა უფლებები. აღსანიშნავია ისიც, რომ ნივთზე საკუთრების უფლება ვრცელდება მის არსებით შემადგენელ ნაწილზეც, რომლის გამოცალკევებაც მთავარი ნივთიდან შეუძლებელია მისი პირვანდელი სახის შეცვლის გარეშე.
საკუთრების უფლება, როგორც აღვნიშნე აბსოლიტურ უფლებათა მნიშვნელოვანი სახეა. აბსოლიტურობა არ ნიშნავს იმას, რომ მესაკუთრის უფლებამოსილებათა ფარგლები არ არის ზღვარდადებული. უფლების აბსოლიტურობა, ჩვენ უნდა განვიხილოთ, ყველა დანარჩენ მესამე პირთან მიმართებაში. საკუთრების თვისება სწორედ იმაშია, რომ ნივთის ამათუ იმ პირზე კუთვნილებას უნდა აცნობიერებდეს არა მარტო ამ ნივთის მფლობელი, არამედ ყველა დანარჩენი მესამე პირი. საკუთრება დაცული უნდა იყოს სხვა პირებისაგან. საკუთრების უფლების დამრღვევი, აუცილებელი არ არის იცნობდეს ამ უფლების სუბიექტს. საკუთრება ადამიანის ბუნებითი უფლებაა. იგი ადამიანს დაბადებიდანვე გააჩნია. მისი არსებობა პირის უფლებაუნარიანობაზე არის დამოკიდებული. უფლებაუნარიანი კი გახლავთ ყველა ადამიანი.
სახელმწიფომ აუცილებელია საკუთრების უფლებისათვის გარკვეული სახის რეგულაციები დააწესოს, რათა იგი ზოგისთვის თავისუფლების, ზოგისთვის კი- უბედურების მიზეზად არ იქცეს. ადამიანი ყოველგვარი საკუთრების გარეშე რომ დატოვო, მას საკუთრების უფლება მაინც დარჩება, ეს იმიტომ, რომ საკუთრების უფლება ქონების შეძენის უფლებაა და არა კონკრეტულად ესა თუ ის ქონება.
საკუთრება,
შეიძლება ითქვას, რომ პიროვნული თავისუფლების ერთგვარი გარანტია, ის უფლებასთან ერთად ვალდებულებაც არის. საკუთრება ავალდებულებს მის მფლობელს არ გამოიყენოს იგი სხვა პირთა უფლებების შესალახად ან/და მათთვის ზიანის მისაყენებლად. მესაკუთრე ვალდებულია, თავის საკუთრებაში მყოფ ნივთს შესაბამისი მოვლა-პატრონობა გაუწიოს. აღნიშნულთან დაკავშირებით არა ერთ ნორმას შეიცავს გერმანული სამოქალაქო სამართალი.
საკუთრებასა და საკუთრების უფლებაზე საუბარი წარმოუდგენელია მისი დაცვის მექანიზმის გარეშე, რომელიც რომის სამართლიდან მოყოლებული თითქმის უცვლელია. ამ ხერხების გაგება, ჩემი აზრით, ყველა მოქალაქისათვის სასარგებლოა, იმიტომ რომ კერძო სამართლებრივ ურთიერთობაში მონაწილეობისას გაუგებარ სიტუაციაში არ აღმოვჩნდეთ. ეს განსაკუთრებით, ეხება არამართლზომიერ კეთილსინდისიერი მყიდველის შემთხვევებს (ეს ის შემთხვევაა, როდესაც სჯერა ადამიანს, რომ ნივთი სრულფასოვნად იყიდა, მაგრამ სამწუხაროდ აღმოჩნდება, რომ ეს ნივთი რეალურად სხვის საკუთრებაში იმყოფება და დგება საკითხი ნივთის ჩამორთმევის შესახებ).
სამოქალაქო კოდექსის 172-ე მუხლი მკაფიოდ გვეუბნება, რომ „მესაკუთრეს შეუძლია მფლობელს მოსთხოვოს ნივთის უკან დაბრუნება, გარდა იმ შემთხვევებისა, როცა მფლობელს ჰქონდა ამ ნივთის ფლობის უფლება".
ძველი რომის მსგავსად ამჟამადაც, საკუთრების უფლების დაცვის ორი სახე არსებობს: ვინდიკაციური და ნეგატორული სარჩელები. ვინდიკაციას მაშინ მიმართავენ, როდესაც მესაკუთრეს წართმეული აქვს ნივთზე მფლობელობა. ვინდიკაცია ეს არის სხვისი უკანონო მფლობელობიდან ნივთის გამოთხოვა მესაკუთრის მიერ. მესაკუთრის მოთხოვნას ძველ რომში ლათინურად ეწოდებოდა-ვინდიკაცია. ეს ტერმინი მოდის ვინდიქტადან, რაც ჯოხს, კვერთხს ნიშნავს. ძველ რომში ნივთზე ჯოხის დადება ნიშნავდა იმას, რომ ჯოხის დამდები პირი ამცნობდა სხვებს, აფრთხილებდა, რომ ნივთი მას ეკუთვნოდა.
ვინდიცირების წესი მთლიანად არის იმაზე დამოკიდებული, თუ რა გზითაა გამოსული მესაკუთრის ხელიდან საკუთრების ობიექტი. საინტერესოა რა ხდება მაშინ, როდესაც მესაკუთრის ნების გარეშე გამოდის ქონება მისი ხელიდან. ეს შემთხვევა, როგორც წესი, გვაქვს მაშინ, როდესაც მესაკუთრე კარგავს, პარავენ ან მას უკანონოდ ართმევენ ქონებას. სამოქალაქო კოდექსი ასეთ შემთხვევებში გვამცნობს, რომ ვის ხელშიც არ უნდა აღმოჩნდეს ეს ქონება, ვინც არ უნდა იყოს მისი მყიდველი კეთილსინდისიერი იქნება იგი თუ არა კეთილსინდისიერი მისგან ნივთის გამოთხოვა გარდაუვალია. მაგ: თუ თქვენ ქურდმა ნივთი მოგპარათ, მან კი შემდეგ ის მესამე პირზე გაყიდა, ისე რომ მესამე პირმა არ იცოდა მოპარვის შესახებ, მესამე პირის კეთილსინდისიერების მიუხედავად ნივთის თავდაპირველი მესაკუთრე ვინდიკაციური სარჩელის წყალობით ნივთს უკან გამოითხოვს. მესამე პირს კი ისღა დარჩენია თავისი უფლების დასაცავად მიმართოს ნივთის მომპარავს, და თუ ისიც ვერ მოძებნა მას მხოლოდ თანაგრძნობაღა თუ უშველის. ჩემი აზრით, ეს ერთგვარად საორჭოფო საკითხია სამოქალაქო სამართალში. ჩვენ სამწუხაროდ, ვერაფრით ვერ ვეხმარებით არამართლზომიერ კეთილსინდისიერ მყიდველს, რომელმაც ნივთი გულუბრყვილოდ შეიძინა თაღლითი გამყიდველისაგან. ამ შემთხვევაში, ნივთის დაბრუნებას განაპირობებს ის, რომ ნივთი საკუთარი ნების საწინააღმდეგოდ არის გამოსული.
სამართლებრივი შედეგი რადიკალურად იცვლება, როცა ნივთი მესაკუთრის ხელიდან საკუთარი ნებით გამოდის. აქ არ იგულისხმება ნივთის მიტოვება საკუთრების უფლებაზე უარის თქმის მიზნით. ამ შემთხვევაში, მხედველობაშია მესაკუთრის მიერ სახელშეკრულებო ურთიერთობის საფუძველზე ნივთის სხვა პირისათვის გადაცემა. მაგ: მესაკუთრემ ნივთი გადასცა დამქირავებელს, დამქირავებელმა კი თავის მხრივ, ერთ შემთხვევაში, ეს ნივთი მიჰყიდა მესამე პირს, მეორე შემთხვევაში კი აჩუქა. ორივე ვითარებაში შემძენი კეთილსინდისიერია, აქაც ინტერესთა კონფლიქტი გვაქვს, რომელიც ორი სხვადასხვა შედეგით მთავრდება: კონფლიქტი კეთილსინდისიერი შემძენის სასარგებლოდ წყდება, როდესაც იგი ნივთს არამესაკუთრისაგან სასყიდლით იღებს, ხოლო თუ იგი უსასყიდლოდ შემძენის როლში გამოდის (დასაჩუქრებულია) დავა მესაკუთრის სასარგებლოდ წყდება.
ძველ მესაკუთრეს, რომელმაც ნივთი საკუთარი ნებით გააქირავა ისღა დარჩენია არაკეთილსინდისიერ მყიდველს ზიანის ანაზღაურება მოსთხოვოს: ნივთს ის ვეღარ დაიბრუნებს, რადგან ის უკვე მესამე პირის საკუთრებაა, რომელმაც იყიდა. მისთვის, რომ ეჩუქნათ, მას ნივთი ჩამოერთმეოდა, ვინაიდან ჩუქებას ყიდვისაგან განსხვავებით საპასუხო შესრულება არ ახლავს თან და ის ნივთის ჩამორთმევით ქონებრივ ზიანს არ განიცდის.
ის ვინც ნივთს შემთხვევით მპოვნელის ან ქურდისაგან შეიძენს მას ნივთი ჩამოერთმევა, ხოლო რომელიც შემთხვევით მონათხოვრის ან დამქირავებლისაგან შეიძენს მას ნივთი დარჩება. ეს მაგალითები კარგად ცხადყოფს, რომ კონტრაჰენტის არჩევას სამოქალაქო ურთიერთობაში ძალზე დიდი ყურადღებით უნდა მოვეკიდოთ. ვინდიკაციის უფლება მანამაა სანამ ნივთი სახეზეა და არ განადგურებულა, თუ ნივთი მოისპობა ვინდიკაციის სარჩელი უმოქმედო გახდება და დაიწყება მისი გარდაქმნა დელიქტურ სარჩელად (კერძო ხასიათის სამართალდარღვევად).
საკუთრების უფლების დაცვის მეორე გავრცელებული საშუალებაა ნეგატორული სარჩელი. ამ დროს საკუთრების ხელშეშლა ხდება ნივთის ამოღებისა და ჩამორთმევის გარეშე. რომშიც გამოიყენებოდა ეს სარჩელი. ამ შემთხვევაში, ნივთი ან ქონება მესაკუთრეს აქვს, მაგრამ გარეშე პირი ავიწროვებს მას. ასეთ შემთხვევაში მესაკუთრეს შეუძლია ხელშემშლელს მოსთხოვოს მართლსაწინააღმდეგო მოქმედების აღკვეთა, თუ ამან შედეგი არ გამოიღო მას შეუძლია სასამართლოს მიმართოს ხელშეშლის აღსაკვეთად. ამგვარი შემთხვევები ხშირია სამეზობლო სამართალში, რომელიც ხშირად დიდ დაპირისპირებაში იზრდება ხოლმე და ყოფილა შემთხვევები, როდესაც სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობამდე მისულიყო.
ამგვარად საკუთრების ცნება და მისი იურიდიულად დაცვა უმაღლეს დონეზეა ასახული ჩვენს სამოქალაქო კოდექსში ბევრი ევროპული ქვეყნის მსგავსად. ჩვენი კოდექსი საკუთრების უფლების გააზრებაში ბევრ პოსტსაბჭოთა ქვეყანასაც უსწრებს. საკუთრების ცნება ქართველებისათვის უცხო არ ყოფილა და ის, როგორც ისტორიული წყაროებიდან ირკვევა კლასობრივი ფეოდალური ურთიერთობის დროსაც კი არსებობდა, ეს კი მკაფიოდ უსვავს ხაზს ჩვენი ქვეყნის კერძო სამართლებრივ კულტურას. მისი დაცვის შესაძლებლობებიც იდიალურად არის გააზრებული სამოქალაქო კოდექსში. ამგვარი მიდგომა კერძო სამართლისადმი, ჩემი აზრით, არის სწორი და გამართლებული. თანამედროვე დემოკრატიული სახელმწიფოს მშენებლობა წარმოუდგენელია კერძო საკუთრების აღიარების და მისი იურიდიული დაცვის გარეშე. კერძო სამართლის სუბიექტს თავისი უფლების მიღმა ზურგს ყოველთვის უნდა უმაგრებდეს სამართლებრივი ნორმა. მხოლოდ სახელმწიფოს ასეთი სწორი მიდგომით შეძლებს ადამიანი მისცეს თავის ნიჭს ფართო გასაქანი. გენიოსი ჰნრი ფორდი ამბობდა „ცხოვრება შანსს ყველას აძლევს მისი გამოყენება კი მხოლოდ რჩეულთა ხვედრია". სამართლებრივი ნორმები უნდა იძლეოდეს საკუთრების შეძენის, ფლობისა და თავისუფლად განკარგვის შესაძლებლობას. იგი ხელს უნდა უწყობდეს კაპიტალის განვითარებას ძლიერი და კონკურენტ უნარიანი სახელმწიფოს მშენებლობისათვის.
LARI.GE-ს ადმინისტრაცია: ზემოთ მოცემული ინფორმაცია წარმოადგენს საავტორო სტატიას (წესები). ვებ გვერდის ადმინისტრაცია პასუხისმგებლობას არ იღებს აღნიშნული მასალის გამოქვეყნებაზე. თუ გექნებათ დასაბუთებული პრეტენზია აღნიშნულ ინფორმაციასთან დაკავშირებით გთხოვთ დაგვიკავშირდეთ პირადად.
